موقعیت جغرافیایی قاراقان

اطلاعاتى در باره موقعیت جغرافیایی قاراقان

خرقان[قاراقان]: [ خ َ رَ ] (اِخ ) نام ناحیتی است محدود به این حدود: مشرق : بلوک زهرا؛ مغرب : خمسه ؛ شمال : قزوین ؛ جنوب : همدان . قاراقان دارای سه بلوک است : قاراقان افشار،قاراقان بکشلو، قاراقان قتلو. در کوههای قاراقان ایلات شاهسون معروف به بغدادی که عده ٔ آنها پنجهزار نفر است به ییلاق میروند. قسمتی از اراضی قاراقان از رودهای خررود وکلنجین  و آوج و رودک و قسمت عمده بوسیله ٔ چشمه سارهای متعدد مشروب میشود ازجمله چشمه ٔ علی[علی بلاغی] که دارای آب فراوان و در جوار ارتش آباد قراردارد.در این بلوک معدن نمک ممتازیست و همچنین در کنار جاده ٔ شوسه ٔ قزوین - همدان که از این بلوک میگذرد چشمه ٔ آب گوگردی است که اهالی و مسافرین در آن استحمام می کنند. خرقان در قسمت جنوب غربی قزوین قرار دارد و محدود است از شمال به دهستانهای دودانگه، افشاریه، و زهرا، از مشرق به دهستان خلجستان سآوا ـ از جنوب به دهستان درجزین همدان و از مغرب به ناحیه خمسه. در حال حاضر جاده آسفالته قزوین ـ همدان، دهستان قاراقان قزوین را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم مینماید. مرکز بخش قاراقان شرقی آبگرم و قاراقان غربی آوج است که در 110 کیلومتری جنوب قزوین بر سر راه قزوین ـ همدان قرار دارد. یکی از دهستانهای قاراقان شرقی روستای کؤلؤنگؤن است که در 24 کیلو متری شرق آوا قرار دارد. کؤلؤنگؤن در گذشته اعتبار بیشتری داشته و مرکز تمامی قاراقان بشمار میرفته است.

 در گذشته سرزمین قاراقان به سه بلوک قاراقان افشار، قاراقان بکیشلی و قاراقان قوتلو تقسیم میشده است. طول قاراقان در جهت شرقی ـ غربی حدود پانزده فرسنگ و عرض آن در جهت  

   شمالی ـ جنوبی نزدیک چهار فرسنگ است.آوج و آبگرم  از شهرهای قاراقان قزوین و مامونیه، زاویه، رازقان و پرندک از شهرهای مهم قاراقان سآوه  به شمار می­روند.

همچنین شوونیستها به این نیز بسنده نکرده و نام تورکی بسیاری از روستاها، کوهها، رودخانه­ها و... را عوض و یا تحریف کرده­اند که از آن جمله می­توان به نامهای زیر اشاره کرد:

قاراقان(qaraqan): خرقان

آوا(Ava): آوج

کؤلؤنگؤن(külüngün) : کلنجین       

ایلدیرئیین(İldireyin): ائلدره­جین

علی بولاغی(Əli Bulağı) : چشمه علی

سیمس آباد(Seyməs Abad): ارتش آباد

گؤو زمی(Govzəmi): گاو زمین

گؤوگک(Govgək): شهید آباد

هارایین(Hareyin): هرآیین

ساران(Saran): ساغران سفلی

یئنگی کند(Yengi Kənd): ساغران علیا         

ماداوا(Madava): طبلشکین

خرخره(Xərxərə): اسماعیل آباد

داخیرئیین(Daxireyin): داخرجین        

کؤکه(Kökə): کوکج

نییه­ریگ(Niyərig): نیریج

کامیش گؤن(Kamış gün): کامیشگان

قیرخ بلاغ(Qirx Bulağ): چهل چشمه

آلچان(Alçan): آروچان

چؤنه­(Çünə): چوبینه

استه­لک(Əstələk): استلج

په­ریسوانا(Pərısvana): پرسبانج

کیسسئیین(Kisseyin): کیسه­جین

قیرخ قیزلار(Qirx Qızlar): چهل دختر

کوردلر قالاسی(Kürdlər Qlası): قلعه کرد

قهوه(Qəhvə): قهوج

قمیشلی(Qəmişli): قمشلو

مه­شد(məşəd): مشهد

بایین(Bayın): بادجین

بی­یوو(Bıyov): بی­آب

شورؤو(Şorov): شور آب

بئش­تیان(Beştiyan): بهشتیان

و ...

 سرزمین قاراقان در مجموع ناحیه ایست کوهستانی که دو سلسله جبال معروف آن یکی قاراقان داغ در حد فاصل قاراقان و دهستان درجزین و خلجستان سآوا و دیگری رامند میان قاراقان و رامند و دهستان زهرا قرار دارد. کوه رامند ـ درِ غرب قزوین و شمال قاراقان است و مردم نشین است و زراعت و بلندی عظیم نداردּ دو گردنه معروف این سلسله کوه یکی سلطان بلاغ و دیگری آوا نام دارد که گردنه آوا در هنگام زمستان اغلب بسته میشود.

از جالب ترین بناهای قاراقان برجهای قوشا ایمامزادا است که متاسفانه در زلزله شهریور 1382 آسیب جدی دیدند. تامین اعتبار مالی عملیات بازسازی این برجهای ارزشمند را بانک جهانی برعهده گرفته است ولی هنوز بعد از گذشت 6سال پیشرفت چندانی در بازسازی آن مشاهده نمی­شود.         

در فاصله پانصد متری قوشاایمامزادا تپه عظیمی بچشم میخورد که از جمله تپه های باستانی این ناحیه بشمار میرود و معرف آن است که دیر باز بعنوان یکی از محلهای عمده سکونت مورد توجه بوده است. قوشا ایمامزادا در محوطه مسطحی در فاصله 29 متر از یکدیگر قرار گرفته­اند. بنای برج شرقی قدیمی تر از بنای برج غربی است و بنا بر کتیبه های موجود دو بنا , اختلاف زمان ساختمان آن دو 26 سال می باشد.

رودهای قاراقان

رودهای عمده ناحیه قاراقان عبارتند از: خررود، کؤلؤنگؤن، آوا، خشکرود، حاجی عرب و رودک. خررود از معروفتیرین رودهای قاراقان می­باشد که از کوه های قزل داغ واقع در خمسه سرچشمه میگیرد درمحل آب گرم جادة قزوین – همدان به طرف شمال غربی جریان پیدا می کند و پس از دریافت آب رودهای آوا و کؤلؤنگؤن و گذشتن از دهستان های افشاریه،رامند و زهرا به سوی ساوجبلاغ جریان می یابد. دراین ناحیه، رودخانه های شور و کردان به آن می پیوندد و رود شور نام میگیرد. این رود، پس از رسیدن به شهریار با دریافت آب رودخانة کرج و رودهای دیگر، با نام رود شور به طرف شوره زارها و دریاچه حوض سلطان می رود و در نهایت وارد دریاچه نمک قم می­شود.البته به احتمال زیاد نام اصلی آن  [ خ َ رَ رو ] (اِخ ) باشد که نام یکی از رودهای بخارا بوده است . (از تاریخ بخارای نرشخی ص 3۹) 

زمینهای قاراقان از آب رودها و کاریزها مشروب میشود. محصولات کشاورزی قاراقان را خیار، گوجه فرنگی، خربزه، هندوانه، گندم و جو، حبوبات، بادام و گردو، انگور و ... تشکیل میدهد. از این میان انگور در میان مردمان قاراقان از قداست بسیار بالایی برخوردار است و جایگاه خاصی در سبد مصرفی مردم منطقه دارد. دامداری نیز در دهات آن رواج دارد و عمده آنرا در مرحله نخست گوسفند و بز و بعد گاو تشکیل میدهد.
با توجه به آثار چشم گیر و ارزنده معماری مربوط به قرون گذشته در ناحیه قاراقان، می توان گفت که در زمان سلجوقیان منطقه مزبور دارای موقعیت ممتازی بوده است. از اهمیت این منطقه با توجه به موقعیت خاص آن که در مسیر راه قزوین به همدان قرار داشته ، در دورانهای بعد نیز کاسته نشد. چنانکه وجود کاروانسرای شاه عباسی در آوا معرف موقعیت حساس منطقه از نظر ارتباطی بشمار میرود.

کوههای قاراقان

دو کوه قیراقی داغ با ارتفاع 2898 متر، آغ داغ با ارتفاع 2878 متر، کوه رامند با ارتفاع 2580 متر، کوه تکی­داغ با ارتفاع 2050 متر، کوه کورا بلاغ با ارتفاع 1940 متر از کوههای معروف و بزرگ قاراقان بشمار می­روند که کوه آغ داغ در نزد مردم منطقه از قداست بالایی برخوردار است. این کوه با توجه داشتن موقعیت استراتژیک و قرار گرفتن در مسیر قزوین به همدان در گذشته پناهگاه مبارزان دفاع از وطن بوده که از آن جمله می­توان به مزار دو شهید اشاره کرد که در زمان حمله روسها به سرزمینمان به شهادت رسیده­اند و مزارشان در دامنه آغ داغ یادآور آنروزها می­باشد.  

چشمه­های قاراقان

یکی از چشم­های مهم قاراقان چشمه آبگرم قاراقان می­باشد که در کیلومترنود و پنج جاده قزوین – همدان در شهر آبگرم (ایستی­سو) قرار دارد. آب های چشمه قاراقان از دسته آبهای کلروه سدیک و بیکربناته کلسیک گرم با pH اسید و سیلیس است . آب این چشمه در  درمان دردهای عصبی ، سیاتیک و رماتیسم موثر  است . در عفونت های مجاری تنفسی ، تورم گلو و حلق و برنشیت مزمن به صورت استنشاق بخار و دوش بینی موثر است. این چشمه از مهم ترین چشمه های آبگرم استان قزوین به شمار می رود و هر ساله هزاران نفر برای استفاده از خواص درمانی آب آن به این محل مسافرت می کنند.

چشمه آبگرم دیگر قؤتؤر سو (Qotur Su)می­باشد که آن نیز در شهر آبگرم قرار داد و برای درمان بیماریهای پوستی مورد استفاده قرار می­گیرد.

از چشمه­های آب سرد و معروف قاراقان می­توان به علی بلاغی ارتش آباد. کشگین بلاغی در کشگین ارتش آباد، دریاچه دیله­بک در روستای هارئیین در دامنه آغ داغ، قیرخ بولاغ در روستای قرخ بولاغ در کنار جاده قزوین همدان، گؤی بولاغ در روستای آسیان(Assiyan)، یان بولاغ در روستای عباس آباد، گیله­چاران(Giləçaran) در روستای یئنگی کند و ... اشاره کرد.

علی بولاغی درارتش آبادبا توجه به اینکه در قرار گرفتن در کنار رودخانه کلنجین و در دامنه کوه رحمان داغی دارای پتانسیل گردشگری بوده و همه ساله در ایام تعطیل پذیرای میهمانان زیادی از شهرها و روستاهای اطراف می­باشد.

غارهای قاراقان

1- غار کوردلر قالاسی

این غار در 140 کیلومتری جنوب غربی  شهر قزوین در روستای « قلعه کرد »[کوردلر قالاسی] قرار دارد. دهانه این غار به شکل نیم دایره و به سمت جنوب  شرقی است و ارتفاع آن حدود هشت متر و عرض آن نه متر است . این غار با یک راهرو  به دهانه چاهی  که عمود  بر دهلیز اصلی است، منتهی  می شود. و پس از عبور از مدخل این چاه  ، به فضایی که دارای ستون های قطور استالاکتیت و استالاکمیت در رنگ های مختلف است ، می رسد . تالار اصلی غار به دهلیز ها و شاخه های فرعی منتهی می شود که خود شاهکاری از طبیعت است و آویزه های آهکی بعضی از قسمت های  آن از سقف تا کف غار کشیده شده است . در کف غار نیز حوزه های کوچک آبی  تشکیل شده و سنگ های  سفید آهکی زیبای آن، توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

2- غار عباس آباد

این غار در روستای عباس­آباد در شهر آبگرم(ایستی­سو) قرار دارد.دهانه این غار به شکل نیم دایره به سمت جنوب می­باشد و در نزدیکی جاده قزوین- همدان و در کنار رودخانه خررود و در تلاقی دو رودخانه خررود و آوا چای قرار دارد. این غار با دالان 50 متری با ارتفاع 20/1 متر به یک میدان بزرگ ارتفاع آن با 40-30 متر  وارد میشود و به چند شاخه می­شود. سابقا در این میدان  یک اسفنکس از چهره یک زن وجود داشت که مردم محلی اعتقاد دارند که این چهره متعلق به حضرت مریم می­باشد. متاسفانه این اسفکنس سنگی از سوی حفاران غیر قانونی به تاراج رفته است. تا امروز هیچ گروه تخصصی و اکتشافی این غار را مورد شناسایی قرار نداده است.

حرف و حدیثهای افسانه­گونه و جنجالی زیادی نسبت به این غار وجود دارد. از چاههای هفتگانه بسیار عمیق گرفته تا وجود رودخانه و آبشار در داخل غار و همچنین گفته­هایی نیز از  وجود راه ارتباطی این غار با غاری در زنجان حکایت دارد.

   دهستان خرقان در قسمت جنوب غربی قزوین قرار دارد و محدود است از شمال به رودخانه خررود و دهاتی از دهستانهای دودانگه، افشاریه، و زهرا، از مشرق به دهستان خلجستان ساوه ـ از جنوب قسمتی به دهستان درجزین همدان و از مغرب به ناحیه خمسه. در حال حاضر جاده آسفالته قزوین ـ همدان، دهستان خرقان را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌نماید. ولی در گذشته سرزمین خرقان به سه بلوک خرقان افشار ـ خرقان بکشلو و خرقان قتلو تقسیم میشده است.

   طول خرقان در جهت شرقی ـ غربی حدود پانزده فرسنگ و عرض آن در جهت شمالی ـ جنوبی نزدیک چهار فرسنگ است.

سرزمین خرقان در مجموع ناحیه ایست کوهستانی که دو سلسله جبال معروف آن یکی خرقان داغ در حد فاصل خرقان و دهستان درجزین و خلجستان ساوه و دیگری رامند میان خرقان و رامند و دهستان زهرا قرار دارد. کوه رامند ـ درِ قبلی قزوین و شمال خرقان است و مردم نشین است و زراعت و بلندی عظیم ندارد

   سلسله خرقان داغ در طول منطقه‌ایکه در داخل آن واقع است در هر محل بنامی خوانده می‌شود. دو گردنه معروف این سلسله کوه یکی سلطان بلاغ و دیگری آوه نام دارد که گردنه آوه در هنگام زمستان اغلب بسته می‌شود. رودهای عمده ناحیه خرقان عبارتند از: خررود ـ کلنجین ـ آوه و رودک.

  زمینهای خرقان از آب رودها و کاریزها مشروب می‌شود. محصولات کشاورزی خرقان را گندم و جو، حبوبات، بادام و کشمش تشکیل می‌دهد. دامداری نیز در دهات آن رواج دارد و عمده آنرا در مرحله نخست گوسفند و بز و بعد گاو تشخیص می‌دهد. مرکز بخش خرقان شرقی و غربی آوه است که در 110 کیلومتری جنوب قزوین بر سر راه قزوین ـ همدان قرار دارد مرکز خرقان شرقی قصبه کلنجین است که در 24 کیلو متری شرق آوه قرار دارد. کلنجین در گذشته اعتبار بیشتری داشته و مرکز تمامی خرقان بشمار میرفته است.

  با توجه به آثار چشم گیر و ارزنده معماری مربوط به قرن در ناحیه خرقان می توان  گفت که در زمان سلجوقیان نیز منطقه مزبور دارای موقعیت ممتازی بوده است. از اهمیت این منطقه با توجه به موقعیت خاص آن که در مسیر راه قزوین به همدان قرار داشته ، در دورانها بعد نیز کاسته نشد. چنانکه وجود کاروانسرای شاه عباسی در آوه معرف موقعیت حساس منطقه از نظر ارتباطی بشمار می‌رود. از جالب ترین بناهای دهستان خرقان دو برج آرامگاه است که تا چند سال پیش بطور کلی ناشناخته باقی مانده بود. در فاصله پانصد متری برجهای خرقانی تپه عظیمی بچشم می‌خورد که از جمله تپه های باستانی این ناحیه بشمار می‌رود و معرف آن است که دیر باز بعنوان یکی از محلهای عمده سکونت مورد توجه بوده است.برجهای دوگانه خرقان در محوطه مسطحی در فاصله 29 متر از یکدیگر قرار گرفته‌اند.

  بنای برج شرقی قدیمی تر از بنای برج غربی است و بنا بر کتیبه های موجود دو بنا , اختلاف زمان ساختمان آن دو 26 سال می باشد.